Categoreiddio a hysbysebu swyddi

Mae’n bwysig bod asesiad o ofynion iaith swydd yn cael ei wneud gan rywun sydd â dealltwriaeth o’r angen am sgiliau Cymraeg a dealltwriaeth o gyfrifoldebau’r swydd. 

Enghraifft 2: Llifsiart Heddlu Gwent 

Enghraifft 3: Holiadur digidol Amgueddfa Cymru 

Nid oes rhaid defnyddio lefelau iaith wrth asesu gofynion iaith swydd er mwyn cydymffurfio â Safonau’r Gymraeg gan mai gofyniad i osod categori yn unig sydd o fewn y safonau.  

Mantais o ddefnyddio lefelau iaith ar hysbysebion swyddi, serch hynny, yw gallu egluro i’r ymgeisydd yn union pa lefel o wahanol sgiliau, llafar ac ysgrifenedig, (ac o bosib, darllen a deall hefyd,) sydd eu hangen i allu cyflawni’r swydd. Gall lefelau amrywio o gorff i gorff felly mae’n rhaid i bob sefydliad ddiffinio a disgrifio’r lefelau i’r ymgeiswyr a sicrhau bod yr wybodaeth am y lefelau iaith ar gael yn rhwydd, ac mewn ffordd sydd yn hawdd ei ddeall. 

Oes, mae Rheoliadau Safonau’r Gymraeg yn nodi bod rhaid i sefydliadau asesu’r angen am sgiliau yn y Gymraeg a’i chategoreiddio fel swydd sy’n gofyn am un neu ragor o’r canlynol:

• Bod sgiliau yn y Gymraeg yn hanfodol
• Bod angen dysgu sgiliau yn y Gymraeg pan benodir rhywun i’r swydd
• Bod sgiliau yn y Gymraeg yn ddymunol neu
• Nad yw sgiliau yn y Gymraeg yn angenrheidiol. 

Gall sefydliadau ddefnyddio lefelau hefyd os ydynt yn dymuno cyfleu mwy o wybodaeth i ddarpar ymgeiswyr. Gall gosod lefel fod yn ffordd o egluro i’r ymgeiswyr faint o allu yn Gymraeg sydd angen i allu cyflawni’r swydd. Hefyd, efallai bydd yn egluro faint o Gymraeg y bydd disgwyl iddynt ddefnyddio o ddydd i ddydd yn eu swydd newydd. 

Os yw sefydliadau yn defnyddio lefelau i ddisgrifio gofynion ieithyddol sydd angen ar gyfer swydd, bydd yn rhaid iddynt hefyd gynnwys un neu fwy o’r categorïau o’r rhestr uchod. 

Na. Gan nad oes rhaid defnyddio lefelau i nodi gofynion iaith er mwyn cydymffurfio â Safonau’r Gymraeg nid oes fframwaith lefelau penodol y mae’n rhaid i chi ddefnyddio.  

Gellir gweld nifer o enghreifftiau gwahanol o lefelau gan sefydliadau sy’n ddarostyngedig i’r Safonau.  

Mae nifer o sefydliadau yn defnyddio lefelau sy’n cyd-fynd gyda lefelau Fframwaith Cyfeirio Cyffredin Ewrop ar gyfer ieithoedd (Common European Framework of Reference for Languages / CEFR).  Mae Llywodraeth Cymru hefyd wrthi yn datblygu fframwaith newydd fel rhan o waith y Bil y Gymraeg ac Addysg, yn seiliedig ar y CEFR, felly os ydych chi yn edrych ar greu fframwaith o’r newydd byddai yn syniad i chi gyd-fynd efo’r fframwaith CEFR.  

Mae’r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, wrth ddisgrifio’u cyrsiau dysgu Cymraeg, yn cyfeirio at Fframwaith CEFR.  

Mae nhw hefyd wedi creu tabl sydd yn rhoi disgrifiadau ar gyfer pob lefel, a’r gwahanol sgiliau gwrando, siarad, darllen a deall ac ysgrifennu y mae disgwyl i unigol eu harddangos ar bob lefel. Mae modd addasu’r datganiadau ‘Gallu Gwneud’ yma i sefyllfa eich sefydliad chi, neu i amodau penodol y swydd dan sylw.   

Ar hyn o bryd, nid oes unrhyw beth yn atal sefydliadau rhag diffinio eu lefelau iaith eu hunain petai nhw’n dymuno ond mae’n rhaid egluro i’r ymgeiswyr beth yw’r lefelau hynny er mwyn gosod y disgwyliadau yn glir.  

Cofiwch fod Llywodraeth Cymru wrthi yn datblygu fframwaith newydd fel rhan o waith y Bil y Gymraeg ac Addysg, yn seiliedig ar y CEFR, felly os ydych chi yn edrych ar greu fframwaith o’r newydd byddai yn syniad i chi eu seilio ar fframwaith CEFR. 

Mae’r Rheoliadau yn nodi, os yw sefydliad wedi categoreiddio swydd fel un lle mae sgiliau Cymraeg yn hanfodol, yn ddymunol neu fod angen dysgu Cymraeg, bod rhaid nodi hynny wrth hysbysebu’r swydd, a bod hefyd angen hysbysebu’r swydd yn Gymraeg.  

Mae hyn yn golygu y gellir ei gynnwys unrhyw le o fewn yr hysbyseb ei hun, y swydd ddisgrifiad neu’r manyleb person. OND, yn ddelfrydol byddai hyn yn golygu bod y categori i’w weld yn yr hysbyseb ei hun ar wefan y corff fel nad oes rhaid mynd i chwilio yn bell am yr wybodaeth.  

Os ydych chi yn defnyddio gwefannau recriwtio allanol neu’r cyfryngau cymdeithasol, fe ddylech chi ystyried yn ofalus lle mae’r wybodaeth am gategori iaith y swydd yn ymddangos.  Dylai’r categori ac unrhyw wybodaeth am sgiliau iaith fod mor glir a phosib, ac eto, mewn lle sydd yn sicrhau nad oes rhaid i ddarpar ymgeiswyr glicio drwy linciau a mynd i chwilio yn bell amdano.  

Mae hwn yn benderfyniad i’r corff sy’n penodi. Mae’n rhaid meddwl am yr oblygiadau os yw ymgeisydd llwyddiannus wedi nodi ar y ffurflen gais fod ei lefel sgiliau yn uwch neu’n is na’r hyn ydyw mewn gwirionedd, a hynny oherwydd camddeall y gofynion ieithyddol, a pha drefniadau sydd gennych chi mewn lle er mwyn gwirio hynny. 

Mae safonau eraill yn bodoli sydd yn gosod gofynion wrth recriwtio, gan gynnwys cynnig cyfweliad yn Gymraeg. Mae cynnal cyfweliad yn Gymraeg, neu ofyn rhai cwestiynau Cymraeg fel rhan o gyfweliad Saesneg, yn ffordd dda o asesu sgiliau yn anffurfiol. Mae hyn yn arbennig o wir lle mae angen lefel uchel o sgiliau neu ruglder ar gyfer y swydd.  

Dim o reidrwydd. Bydd angen i’r sefydliad asesu’r swydd wag yn unol â’r Rheoliadau ac ystyried a oes unrhyw newid wedi bod yn natur y swydd neu weddill y gweithlu.  

Os yw’r swydd-ddisgrifiad yn gyfredol, mae’n rhesymol cymryd y byddai’r asesiad ar gyfer gofynion iaith y swydd yn aros yr un fath. Byddai disgwyl felly bod dal angen person sydd â sgiliau Cymraeg i gyflawni’r swydd.

Na, ni fydd hyn yn cydymffurfio â’r Safonau. Mae’r Safonau yn nodi bod rhaid i gorff asesu gofynion ieithyddol swyddi. Oni bai bod y swydd ddisgrifiad yn newid, neu bod newid wedi bod yn amgylchiadau’r gweithle, ni ddylai bod newid i ofynion ieithyddol y swydd.  

Os yw asesiad gofynion ieithyddol swydd wedi adnabod bod sgiliau yn y Gymraeg yn hanfodol ar gyfer y swydd, er enghraifft, bydd disgwyl eich bod yn penodi unigolyn sy’n gallu siarad Cymraeg a chyflawni gofynion y swydd o’u dyddiad cychwyn yn y swydd.  

Byddai newid categori ieithyddol y swydd, e.e. i nodi bod angen i’r person llwyddiannus ddysgu Cymraeg, yn golygu na fyddai’r unigolyn gyda sgiliau yn is na’r angen yn gallu cyflawni’r swydd tan ei fod wedi dysgu Cymraeg a rhaid cofio bod hyn yn cymryd amser. 

Wedi dweud hynny, penderfyniad y sefydliad ar ddiwedd y broses yw os yw’n fodlon penodi rhywun sydd ddim yn cyrraedd yr union ofynion wrth gychwyn y swydd, a’ch bod yn rhoi trefniadau mewn lle i ddatblygu sgiliau dros amser, ond mae cyfrifoldeb arnoch chi i wneud yn siŵr nad yw hyn yn amharu ar allu y sefydliad i gynnig a darparu gwasanaethau Cymraeg a bod trefniadau yn eu lle i gefnogi’r unigolyn i allu dysgu dros amser.