Mae proses statudol ar gyfer dod â sefydliad o dan ddyletswydd i weithredu safonau’r Gymraeg. Yn dilyn gwaith ymchwil ac ymgynghori bydd y Comisiynydd yn ffurfio barn ynghylch beth sy’n rhesymol a chymesur.
Wedi hynny, gwaith Llywodraeth Cymru yw datblygu safonau penodol mewn rheoliadau drafft.
Gofynnir i'r Senedd gydsynio i'r rheoliadau. Bydd y Comisiynydd wedyn yn ymgynghori gyda sefydliad cyn rhoi hysbysiad cydymffurfio.
Cynnal ymchwiliad safonau
Ymchwiliad a gynhelir gyda sefydliad neu grŵp o sefydliadau yw ymchwiliad safonau. Mae'r Comisiynydd yn cynnal ymchwiliad, ac wedyn yn cyflwyno ei gasgliadau i Weinidogion Cymru.
Dyma’r adroddiadau ymchwiliadau safonau sydd wedi eu cyflwyno i Weinidogion Cymru.
Gwneud safonau
Gweinidogion Cymru sy’n paratoi rheoliadau safonau’r Gymraeg.
Yn ddiweddar, maen nhw wedi ymgynghori ar reoliadau drafft ar gyfer y canlynol:
Mae’n rhaid i reoliadau gael eu pasio gan y Senedd cyn i'r Comisiynydd allu gosod safonau ar y sefydliadau hyn.
Senedd Cymru sy’n penderfynu un ai i gytuno ar neu wrthod y rheoliadau. Mae rheoliadau yn nodi:
- Ar ba sefydliadau y gall Comisiynydd roi safonau;
- Pa safonau y mae modd eu gosod ar y sefydliadau hynny.
Dyma'r rheoliadau sydd wedi'u cymeradwyo hyd yma:
Cafodd Rheoliadau Safonau’r Gymraeg (Rhif 3) 2016 eu gwrthod, eu hail gyflwyno, ac yna eu cymeradwyo fel Rheoliadau Rhif 6 ar 31 Ionawr, 2017.
Gosod safonau
Y Comisiynydd sy'n gosod safonau ar sefydliadau. Mae’n gwneud hyn trwy rhoi ‘hysbysiad cydymffurfio’ iddynt. Mae’n ddogfen gyfreithiol sy'n rhestru’r safonau y mae’n ofynnol i sefydliadau gydymffurfio a hwy. Mae’r Comisiynydd yn ymgynghori â phob sefydliad cyn rhoi hysbysiad cydymffurfio i sefydliad.
Gorfodi safonau
Y cam statudol olaf yw sicrhau y cedwir at ofynion hysbysiad cydymffurfio. Gwneir hyn drwy orfodi safonau.
